Trong bài viết này, chúng tôi muốn phân tích mối tương quang giữa viêm da do nghiện corticoid với ký sinh trùng da Demodex và viêm da do Demodex.
Demodex một giống ve rận, là một loại ký sinh trùng có kích thước rất nhỏ (dài khoảng 0.1-0.4mm), ở người chúng ký sinh ở nang lông, vùng tuyến bã nhờn, vùng da bong tróc vảy ở người và động vật có vú.
Demodex được tìm thấy có đến 65 loài sống ký sinh trên động vật có vú, và chỉ có 2 loại ký sinh trên da người, là Demodex folliculorum sống ký sinh trong nang lông và Demodex brevis ký sinh trong tuyến bã nhờn có đường thông với nang lông. Demodex folliculorum được tìm thấy đầu tiên năm 1841 bởi ông Gustav Simon, một nhà da học người Đức và 1963 ông Akbulatova báo cáo độc lập phát hiện Demodex brevis. Cả hai loài này được tìm thấy đầu tiên trên da mặt của con người như trên mũi, vùng gần mũi, vùng lông mày, nhưng thật sự chúng có thể sống nhiều nơi trên da cơ thế người. Sự xâm nhập của Demodex thường xảy ra ở người nhưng cũng thường không gây ra triệu chứng bất thường gì mặc dầu thỉnh thoảng có vài bệnh cho người do ve mặt gây ra. Người có mang Demodex thường không có biểu hiện triệu chứng bất thường trên da và khi xét nghiệm tìm Demodex trên da thì thấy có khoảng bình quân 0.7 con Demodex trên 1cm của da.
Về cấu tạo, Demodex được bao bọc bởi những lớp vảy để nó có thể neo mình dính chặt vào thành nang lông, chúng có phần miệng giống như cái kẹp móc để ăn các tế bào da chêt và chất bã nhờn tích tụ trong nang lông. Demodex có thể di chuyển đến nơi khác rất chậm khoảng 8-16mm mỗi giờ nhất là vào ban đêm vì chúng sợ ánh sáng, trong ánh sáng chúng bị ngưng hoạt. Demodex truyền từ người sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp với da, với tóc hay lông, và chất nhờn trên da.
Demodex không có bộ phận bài tiết, chất thải của chúng được tích tụ trong một đoạn ruột, khi chúng chết cơ thể tan ra và chất thải này sẽ được giải phóng vào da.
Demodex sống theo cặp, con cái đẻ trứng trong nang lông, trứng nở ra con và trưởng thành nhanh trong 6 ngày có đời sống dài khoảng 2 tuần.
Ve rận Demodex sống ký sinh trong nang lông và tuyến bã nhờn da người. Những nghiên cứu về Demodex trên da người vẫn đang tiếp tục với những nghiên cứu sợ bộ cho thấy rằng có sự liên quan giữa nhiễm Demodex với tình trạng bệnh trứng cá đỏ.
Những báo cáo chỉ ra rằng người mang Demodex chiếm khoảng 1/3 trẻ em và thanh niên trẻ tuổi, ½ của người lớn và 2/3 của người già. Tỷ lệ trẻ em mang Demodex thấp hơn có thể là do trẻ em có ít chất bã nhờn trên da hơn so với người lớn, hiếm khi tìm thấy Demodex ở trẻ em dưới 5 tuổi.
Khi hệ thống miễn dịch cơ thể người bị suy yếu thì Demodex nhanh chóng tăng sinh số lượng quần thể trên da người và có thể gây nên tình trạng bất thường. Điều này có thể được giải thích rằng do thay đổi môi trường của da làm cho Demodex tăng sinh số lượng nhiều hơn bình thường.
Nhiều trường hợp nghiên cứu ghi nhận trong những tình trạng suy giảm miễn dịch cơ thể do bệnh trong đó có người bị nhiễm HIV, bệnh bạch cầu, người dùng thuốc ức chế miễn dịch, có số lượng quần thể Demodex tăng lên đột ngột gây ra tình trạng gọi là Demodicosis hay còn gọi là chứng bị ve rận Demodex cắn gây ngứa, viêm và một số biểu hiện khác, trong đó có cả bệnh viêm bờ mi và rụng lông mi. Cũng những nghiên cứu cho thấy có liên quan giữa Demodex với bệnh mụn trứng cái toàn phát (Anes vulgaris) trong đó Demodex đóng vai trò thúc đẩy mụn trứng cá tiến triển đến toàn phát.
Theo bài viết của bác sỹ Lương Trường Sơn của Viện nghiên cứu sốt rét_Ký sinh trùng_Côn trùng TP Hồ Chí Minh thì Demodex có thể gây ra viêm da ở nhiều thể; viêm nang lông dạng vảy phấn, viêm da Demodex dạng trứng cá, và trứng cá đỏ thể u hạt.
Một số yếu tố thuận lợi cho Demodex phát triển trên da người là da tiết bã nhờn nhiều, da thiếu vệ sinh, da có nhiều da chết và chất dơ bám trên da thường xuyên, môi trường nóng làm tăng hoạt động tuyến bã nhờn.
Da nhiễm corticoid lâu dài do dùng mỹ phẩm chứa corticoid hoặc bôi thuốc corticoid như là mỹ phẩm chăm sóc làm trắng đẹp da gây ra tình trạng giảm miễn dịch tại vùng da nhiễm + tình trạng viêm da phản hồi có tăng tiết nhờn và kèm theo nhiều da chết do viêm là điều kiện thuận lợi làm cho Demodex phát triển tăng số lượng.
Demodex phát triển càng làm nặng thêm cho tình trạng viêm da Corticoid. Vấn dề đặt ra là viêm da corticoid có trước hay viêm da do Demodex có trước. Nếu 2 vấn đề này xảy ra đồng thời thì giải pháp trị liệu cần thực hiện ra sao?
Theo nhiều nghiên cứu đã ghi nhận ở trên thì Demodex có nguy cơ tăng đột biến số lượng khi có suy giảm miễn dịch, do vậy dùng corticoid bôi da lâu dài chắc chắn gây hậu quả này. Việc xét nghiệm trên da đang viêm da corticoid với kết quả trên 12 còn đến 20-30 con Demodex/cm2 là hậu quả và là khả năng xảy ra cao.
Như vậy việc điều trị Demodex cần đặt ra thế nào cho một tình trạng đang viêm da do nhiễm corticoid với những điều trị kích thích mạnh trên da. Việc điều trị Demodex với Metronidazol bôi da hay Permethrin là những thành phần có tác dụng phụ gây kích thích da là cho tình trạng viêm da corticoid càng làm dễ trở nên kích ứng nặng nề.
Theo kinh nghiệm theo dõi và điều trị viêm da corticoid của chúng tôi thì dù viêm da nguyên phát do Demodex xảy ra trước khi viêm da corticoid, nhưng khi da đã nghiện corticoid thì miễn dịch tại vùng da bôi bị suy giảm trầm trọng công thêm với tình trạng da kích thích do viêm thì tình trạng này không nên điều trị theo hướng tiêu diệt Demodex vì các thuốc tiêu diệt Demodex sẽ làm cho viêm da corticoid càng bị kích thích nặng nề hơn. Việc xác định da có nhiễm corticoid hay không song song với nhiễm Demodex thì cần được xác định qua việc soi da để tìm tình trạng da phù ngậm nước và các tình trạng da đi kèm như dãn mạch máu sâu và các hiện tượng nóng rát da.
Việc điều trị viêm da corticoid không dùng lại corticoid với các ampoule De-stress hay Anti-couperose chứa thành phần chống viêm làm lành da lành mạch máu hư tổn, giúp chức năng sống của da hồi phục, trong đó khả năng miễn dịch của da hồi phục, các chức năng tiết nhờn của tuyến nhờn da trở lại cân bằng, thì các điều kiện cho Demodex phát triển không còn, số lượng Demodex giảm là hệ quả tất yếu.
Sau khi cai nghiện được corticoid bôi trên da, sau khi da phục hồi hoàn toàn thì Demodex không còn tìm thấy trên da hoặc với số lượng trong giới hạn bình thường cho phép không gây bệnh. Hoặc sau khi da lành viêm da mà số lượng Demodex trên da còn nằm trong giới hạn bất thường thì việc chỉ định Metronidazole hoặc Permethrin là việc cần làm tiếp theo đó.
Do vậy tình trạng viêm da corticoid dù có trở nên khó khăn hơn khi Demodex hiện diện và tăng số lượng, thì việc điều trị Demodex lại không phải là một chọn lựa ưu tiên trong giai đoạn này.
Nguồn Hoang Hac Medical Beauty Care.